11. Sınıf Kimyasal Denge Konu Anlatımı - Kısaca Notlar - Püf Noktalar

- İleri ve geri tepkime hızları eşitlendiğinde kimyasal denge kurulur.

Dengenin sağlanması için

*Sistem kapalı olmalı

*Sıcaklık sabit olmalı

*Olaylar tersinir olmalı

*Tepkime denkleminde bulunan maddelerin tümü ortamda olmalıdır.

Denge sabitine katı ve sıvı maddeler yazılmaz. Gazlar, sıvı içindeki maddeler, iyonlar yazılır.

Denge sabiti Kd veya  Kc olarak gösterilir. Kp ise basınçlar türünden dengedir.

Denge durumunda makroskobik olaylar durmuştur. Mikroskobik olaylar devam etmektedir.

Denge tepkimeleri tam verimli değildir.

KISMİ BASINÇLAR TÜRÜNDEN DENGE (Kp)

Yine dikkat etmeliyiz. Kp yazılırken sadece gazların basıncı yazılır.

Basınçlar türünden dengenin derişimler türünden denge eşitliği.

Homojen denge: Tepkimedeki tüm maddeler aynı fazda ise. (Mesela hepsi gazsa)

Heterojen denge: Tepkimedeki maddeler farklı fazda iseler. (Mesela katı ve gaz olursa)

Kd'yi NELER DEĞİŞTİRİR VE NEDEN?

Kd bir denge sabitidir. Ve ileri ve geri hız sabitlerinin birbirlerine bölümüne eşittir. Hız sabitlerini sadece katalizör ve sıcaklık değiştirir. Ancak katalizör kullanıldığında her iki tepkimenin hızını da aynı oranda arttıracağından katalizör denge sabitine etki etmez. Kd sadece sıcaklık ile değişir.

NOT: Katalizörün kullanılması dengenin daha çabuk kurulmasını sağlar.

*Tepkime endotermik ise :

X + ısı = Y denkleminde sıcaklık arttırılırsa, sistem sıcaklığı azaltmak için ürünler yönüne bozulur. Yani ürünlerin derişimi artar. Kd ürünlerin derişiminin girenlerin derişimine oranı olduğu için , ürünlerin derişimi arttıkça Kd artar. Endotermik tepkimelerde sıcaklık arttıkça Kd artar.

*Tepkime ekzotermik ise:

X = Y +ısı  denkleminde sıcaklık arttırılırsa, sistem sıcaklığı azaltmak için denge ürünler yönüne bozulur. Yani girenlerin derişim artar. Kd ürünlerin derişiminin girenlerin derişimine oranı olduğu için , girenlerin derişimi arttıkça Kd azalır. Ekzotermik tepkimelerde sıcaklık arttıkça Kd azalır.

HACMİN DENGEYE ETKİSİ

Hacim küçültüldüğünde :

Denge gazların katsayıları toplamının az olduğu tarafa doğru bozulur.

X+2Y = 2Z ise hacim küçültüldüğünde sistem gaz basıncını azaltmak isteyecektir. 1+2> 2 olduğu için denge Z'nin olduğu tarafa doğru bozulur.

Hacim arttırıldığında :

Denge gazların katsayıları toplamının fazla olduğu tarafa doğru bozulur.

X+2Y = 2Z  ise hacim arttırıldığında sistem gaz basıncını arttırmak isteyecektir. 1+2 > 2 olduğu için denge X ve Y'nin olduğu tarafa bozulur.

NOT 1: Hacim ve mol sayısı doğru orantılı olduğu için hacim artarsa mol sayısının fazla olduğu yöne bozulur. (PV=nRT)

NOT 2: Eğer tepkimenin her iki tarafında da katsayılar toplamı eşitse, hacmin değiştirilmesi dengeyi bozmaz!!!

NOT3: Basınç arttıkça denge katsayıların az olduğu tarafa bozulur. (PV=nRT)

SABİT HACİMLİ KABA TEPKİMEYE GİRMEYEN BİR GAZ EKLENİRSE: diğer gazların kısmi basıncını etkilemez. Toplam basıncı arttırır.

Eğer hareketli piston varsa , toplam basıncı arttırdığı için, hacmi arttırır. Derişimleri ise azaltır.

DERİŞİMİN DENGEYE ETKİSİ

Derişimlerin değişmesi Kd'yi değiştirmez.

* Hacim arttırıldığında denge girenler yönüne bozulur. Ancak her zaman [X], [Y] ve [Z] azalır.
* Hacim azaltıldığında denge ürünler yönüne bozulur.Ancak her zaman [X], [Y] ve [Z] artar.
* Sisteme bir miktar X eklenirse , denge kurulduğunda : [X] artar, [Y] azalır, [Z] artar.
* Sisteme bir miktar Y eklenirse, denge kurulduğunda: [X] azalır, [Y] artar, [Z] artar.
* Sisteme bir miktar Z eklenirse, denge kurulduğunda : hepsinin derişimi artar.